صنعت

صفحات 924 تا 171 :از چاپ عکسی از روی نسخه خطی کتابخانه بریتانیا)

تاریخ جهانگشای جوینی، کتابی ست با ارزش مربوط به تاریخ دوران مغول (انجام تألیف در سال 658 هجری )¹ و محتوی وقایع تاریخی منطبق با ظفرنامه حمدالله‌مستوفی (مؤلف به سال 735 هجری)² می‌باشد. کار مقایسه این دو کتاب از این جهت حائز اهمیت است که در شناخت مآخذ احتمالی شاعر در تنظیم این تاریخ و همچنین در امر تصحیح کتاب به محققین و مصححین کمک می‌رساند .

معرفی مختصری از کتاب ظفرنامه و ناظم آن : «دوره حکومت ایلخانان بویژه دوران اخیر آن را در سرزمین ما دست کم به لحاظ مضمون و محتوی و البته حجم بایستی »عصر طلایی علم و فن تاریخ نگاری » خواند دورانی پر بار با محصولاتی معظم و حجیم .درمیان مولفان یاد شده این دوران تاریخ جهانگشای جوینی ( به لحاظ بخش تاریخ مغول آن در ایران ) و  جامع‌التواریخ رشیدی که متنی‌ست جامع از تاریخ عمومی جهان (البته به قدر میسور و با گونه تلقی آن زمان از این مضامین) با حجمی در حدود پنج برابر جهانگشای جوینی ، تاریخ وصاف ( از باب حضور مصنف آن درجمع خواص دستگاه خواجه رشید الدین فضل‌الله و پسرش غیاث الدین محمد وزیران ایرانی ایلخانان مغول ) از اهم مصنفات در فن تاریخنگاری آن عصر به شمار می‌آیند ، حمدالله مستوفی و آثارش نیز به دلیل برخورداری از مزایای ویژه هر یک از آثار یاد شده بالا به انضمام برخی ویژگی‌های دیگر جایگاهی قابل اعتناء و در خور بررسی دارد . »³

 

حمدالله‌ مستوفی « از اعضای خاندان مشهور مستوفیان قزوین است که نسبشان به تصریح خود  حمدالله در مواضع متعدد به حربن یزید ریاحی سردار مشهور و آزاده عرب می‌رسد »⁴وی « در دستگاه خواجه بزرگ رشیدالدین فضل‌الله ... وارد شده در سال 711 هجری به دنبال قتل سعد‌الدین ساوجی صاحب دیوان و استقلال خواجه رشید الدین در امور از جانب وی حکومت و استیفای ابهر و زنجان و طارمین را به عهده گرفت »⁵ و « بعد از قتل خواجه اخیرالذکر  - از سال 736 هجری به بعد از احوال حمدالله مستوفی اطلاع درستی در دست نیست . »⁶